กลุ่มอาการถุงน้ำรังไข่หลายใบ หรือ Polycystic Ovary Syndrome (PCOS) คือกลุ่มอาการที่พบได้ในหญิงวัยเจริญพันธุ์ สาเหตุยังไม่เป็นที่ทราบแน่ชัด อาจเกิดจากปัจจัยทางพันธุกรรม ปัจจัยทางเชื้อชาติ ปัจจัยทางสิ่งแวดล้อม หรือหลากหลายปัจจัย โดยกลไกการเกิดโรคเกิดจาก ความผิดปกติที่ทำให้เกิดภาวะตกไข่ไม่สม่ำเสมอ ประจำเดือนมจึงมาไม่ปกติ, ร่างกายมีระดับฮอร์โมนเพศชายที่สูงขึ้น ทำให้มีการแสดงออกลักษณะคล้ายเพศชาย, มีความผิดปกติของการทำงานของฮอร์โมนอินซูลินซึ่งเป็นฮอร์โมนที่ช่วยในการเผาผลาญน้ำตาลในร่างกาย ส่งผลให้เกิดภาวะดื้ออินซูลินตามมา
อาการแสดง
- ประจำเดือนมาไม่ปกติ โดยมาห่างผิดปกติโดยมีประจำเดือนน้อยกว่า 8 ครั้งใน 1 ปี,ประจำเดือนมากะปริบกะปรอยหลังจากที่มีการขาดประจำเดือนหลายเดือน
- มีลักษณะฮอร์โมนเพศชายเกิน เช่น ใบหน้ามีสิว ผิวหน้ามัน มีขนตามลำตัว หนวดเคราเข้ม ผมร่วง/ผมบางคล้ายผู้ชาย
- มีลักษณะอาการแสดงของภาวะดื้ออินซูลิน เช่น ข้อพับตามคอ รักแร้ ใต้ราวนม มีสีเข้มขึ้น ซึ่งเป็นสัญญาณความเสี่ยงในการเกิดโรคเบาหวานประเภทที่ 2
- ตรวจอัลตร้าซาวด์ พบลักษะถุงน้ำในรังไข่หลายๆใบ
ภาพอัลตราซาวด์เปรียบเทียบรังไข่ปกติ กับ ถุงน้ำรังไข่หลายใบ
ที่มาภาพ : www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140673607613452/fulltext
ความเสี่ยงสุขภาพเมื่อเป็นโรคถุงน้ำรังไข่หลายใบ (PCOS)
- มีบุตรยาก เนื่องจากมีภาวะไข่ตกไม่สม่ำเสมอ
- มีความเสี่ยงในการเกิดเยื่อบุมดลูกหนาตัวและมะเร็งเยื่อบุมดลูก
- มีความเสี่ยงในการเกิดโรคเบาหวานประเภทที่ 2
- มีความเสี่ยงโรคเมแทบอลิกซินโดรม(metabolic syndrome) หรือภาวะอ้วนลงพุง ที่จะนำมาสู้ปัญหาโรคความดันโลหิตสูง โรคไขมันในเส้นเลือด โรคเบาหวาน โรคหัวใจขาดเลือด และโรคหลอดเลือดสมอง
ภาวะผมบางจากโรคถุงน้ำรังไข่หลายใบ (โรคผมบาง PCOS)
ผู้หญิงที่มีปัญหาผมบางกลางหนังศีรษะ จะมีชื่อเรียกทางการแพทย์ว่า Female pattern hair loss โดยจะมีลักษณะผมบางเด่นบริเวณกลางหนังศีรษะ ในบางรายอาจมีผมบางมาถึงโซนผมด้านหน้าร่วมด้วยลักษณะคล้ายต้นคริสมาส (Christmas tree pattern) ซึ่งอาจจะมีหลายสาเหตุ เช่น เกิดจากหลายๆปัจจัยร่วมกัน(multifactorial), การถ่ายทอดทางกรรมพันธุ์ และโรคถุงน้ำรังไข่หลายใบ (PCOS) ก็เป็นอีกสาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะผมบางกลางหนังศีรษะได้ ดังนั้นควรพบแพทย์เพื่อรับการตรวจอย่างละเอียดเพื่อหาสาเหตุของภาวะผมบาง
ผู้หญิงจำนวนมากที่เป็นโรคถุงน้ำในรังไข่หลายใบ (PCOS) มักพบปัญหาผมร่วงผิดปกติจนทำให้ผมบาง โดยภาวะผมบาง PCOS เกิดจากการที่มีฮอร์โมนเพศชาย androgen สูงกว่าปกติ ทำให้เกิดอาการแสดงผมร่วงกลางหนังศีรษะคล้ายผมบางพันธุกรรมในเพศชายนั่นเอง
“ผมบางพันธุกรรมในเพศชายกับผมบางในผู้หญิงที่มีฮอร์โมนเพศชายสูง(PCOS) มีความแตกต่างกันคือ ผมบางPCOS จะยังคงเหลือรากผมบางส่วน ไม่ล้านทั้งหมดแบบเพศชาย ทำให้มีโอกาสรักษาแล้วผมจะกลับมางอกอีกครั้ง”
การรักษาโรค PCOS
- รับประทานยาคุมกำเนิดเพื่อปรับฮอร์โมนให้กลับมาปกติ ทำให้มีประจำเดือนสม่ำเสมอทุกเดือน และยาคุมกำเนิดชนิดที่มี cyproterone acetate จะสามารถลดฮอร์โมนเพศชาย (Anti-androgen effect) ทำให้ได้ประโยชน์เรื่องสิว ผิวมัน ขนดก และผมร่วง ซึ่งควรรักษากับแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ
- กรณีคนที่ต้องการมีบุตร แนะนำพบแพทย์เฉพาะทางด้านภาวะมีบุตรยาก
- ตรวจหาโรคเบาหวานและโรคเมแทบอลิกซินโดรม อย่างสม่ำเสมอ หากตรวจพบภาวะดื้ออินซูลิน แพทย์จะให้รับประทานยาที่ช่วยลดการดื้ออินซูลินร่วมด้วย
- ควบคุมน้ำหนักให้ดัชนีมวลกายปกติ โดยการควบคุมอาหารและ ออกกำลังกายสม่ำเสมอ เพื่อลดภาวะอ้วนลงพุงและความเสี่ยงในการเกิดโรคเบาหวาน
“โรคถุงน้ำหลายใบในรังไข่ (PCOS) ถือเป็นโรคเรื้อรังชนิดหนึ่ง ไม่สามารถบอกได้ว่าจะรักษาหายได้เมื่อไร โรคนี้มีความเกี่ยวข้องและกระทบกับหลายระบบในร่างกาย อาการแสดงของแต่ละคนไม่เหมือนกัน ดังนั้นหมอแนะนำว่าไม่ควรซื้อยารับประทานเอง ควรอยู่ภายใต้ความดูแลของแพทย์เฉพาะทางและใช้เวลาในการดูแลรักษาอย่างต่อเนื่อง”
การรักษาภาวะผมบางจากโรค PCOS
- Minoxidil รูปแบบทา และ รูปแบบรับประทาน Very low dose
ตัวยา Minoxidil จะไม่สามารถรักษาโรคถุงน้ำรังไข่หลายใบ(PCOS) ได้โดยตรง แต่minoxidil ช่วยเพิ่มการไหลเวียนเลือดใต้หนังศีรษะ และยืดอายุผมระยะเติบโตได้ ทำให้ผมร่วงลดลง และช่วยให้รากผมกลับมาแข็งแรงขึ้น หากใช้ต่อเนื่อง ผมที่บางจะกลับมามีความหนามากขึ้น หากต้องการให้เส้นผมที่ความแข็งแรงไปตลอด จำเป้นต้องใช้ยาอย่างต่อเนื่อง เพราะหากหยุดใช้ยาเส้นผมจะกลับมาหลุดร่วงและบางเหมือนตอนที่ยังไม่ได้รักษา
- คีโตโคนาโซลแชมพู
แชมพูที่แนะนำให้คนที่มีปัญหาผมบางจากโรคถุงน้ำรังไข่หลายใบใช้คือ 2% คีโตโคนาโซลแชมพู ซึ่งมีคุณสมบัติช่วยลดความมันบนหนังศีรษะได้จึงเหมาะกับคนไข้กลุ่มนี้ที่มักมีปัญหาผิวแลหนังศีรษะมันมากกว่าปกติ และกรณีใช้อย่างต่อเนื่องมีรายงานว่าแชมพูคีโตโคนาโซลสามารถลดการออกฤทธิ์ของฮอร์โมนเพศชายบริเวณรูขุมขนบนหนังศีรษะได้อีกด้วย
- การรักษาทางเลือกอื่นๆภายใต้ดุลพินิจของแพทย์
ในบางกรณีแพทย์อาจเลือกใช้ยาที่มีผลกับฮอร์โมนเพศชายมาใช้ร่วมด้วย เช่นในรายที่ใช้ minoxidilแล้วไม่ตอบสนองร่วมกับมีตรวจพบฮอร์โมนเพศชายในเลือดสูง ยกตัวอย่างเช่น ยาขับปัสสาวะ ยาลดฮอร์โมนเพศชาย
- นวัตกรรมบำรุงรากผมด้วย Growth factor
สำหรับบางรายที่รักษาด้วยการทายาหรือรับประทานยาและยังไม่ได้ผลลัพธ์ตามความต้องการอีกทางเลือกที่สามารถทำควบคู่กับการรักษาหลักคือ PRP/PRF ซึ่งเป็นนวัตกรรมบำรุงรากผมโดยการสกัดเกล็ดเลือดเข้มข้นจากพลาสมา ที่จะทำให้ได้สาร Growth factor จากเลือดของคนไข้เอง แล้วนำมาฉีดบริเวณผมที่บาง โดยการฉีด PRP/PRFเป็นที่ยอมรับและมีงานวิจัยที่แสดงให้เห็นว่าสามารถรักษาปัญหาผมร่วงได้
อีกนวัตกรรมเฉพาะที่คลินิกเวชกรรมเกศาคือ PLACENTECH ซึ่งเป็นการสกัด Growth factor จากห้องปฏิบัติการ ซึ่งจะทำให้ได้ Growth factor ที่มีความเข้มข้นสูง ผ่านมาตรฐานการแพทย์ นำมาฉีดยังบริเวณที่มีปัญหาผมบาง
แสงเลเซอร์ความถี่ต่ำ Low level laser therapy เหมาะกับรายที่มีปัญหาผมร่วงผมบางที่ยังไม่มีศีรษะล้าน โดยกลไกการทำงานคือ แสงเลเซอร์จะปลดปล่อยพลังงานที่จำเพาะกับรากผม ทำให้กระตุ้นการไหลเวียนโลหิต ส่งผลให้รากผมแข็งแรง ลดผมร่วง และช่วยรักษาภาวะผมบางได้ โดยปัจจุบันมีการผลิตหมวกเลเซอร์ที่สามารถทำเองได้ที่บ้าน โดยแนะนำทำ 3 ครั้ง/สัปดาห์
ในกรณีที่รักษาด้วยวิธีหลักแล้วไม่ดีขึ้น ร่วมกับการส่องกล้องแล้วพบว่ารูขุมขนบริเวณดังกล่าวปิดไปแล้ว กรณีนี้จะไม่สามารถทำให้ผมบริเวณนั้นกลับมางอกได้อีก แพทย์อาจแนะนำให้ใช้การปลูกผมเพื่อย้ายรากผมที่แข็งแรงมาปลูกแทรกบริเวณที่บาง ทำให้ผมดูหนาขึ้นได้
ใครที่มีปัญหาผมร่วง ผมบาง ร่วมกับภาวะประจำเดือนมาไม่ปกติ แนะนำพบคุณหมอสูตินรีเวชเพื่ออัลตร้าซาวด์หาโรคถุงน้ำรังไข่หลายใบ (PCOS) และหากถูกวินิจฉัยเป็นโรคนี้ การรักษาผมบางจะต้องทำควบคู่กับการรักษาโรค PCOS ด้วย ไม่ควรซื้อยารับประทานเองเด็ดขาด เพราะนอกจากจะไม่ตรงกับโรคแล้ว ยังเป็นการปล่อยให้ตัวโรค PCOS ดำเนินต่อไป ทำให้เกิดผลกระทบกับหลายระบบในร่างกายอีกด้วย
*บทความลิขสิทธิ์ โดย บริษัท เกศา กรุ๊ป ประเทศไทย จำกัด*
